De zomervakantie, ook wel grote vakantie, is de grootste jaarlijkse vakantie voor scholieren en werkenden in België en Nederland. Met het begrip zomervakantie duidt men op een langdurige periode van vrije tijd, maar ook op een vakantiereis die in die periode kan worden ondernomen. Dat scholen tijdens de vakantie sluiten, stamt volgens een in 2014 door historici weerlegde theorie uit de agrarische tijd, toen er in juli en augustus veel werk was op het land.

Drie motieven voor het invoeren waren rust voor onderwijzers en schoolkinderen, hitte in de zomer en een sinds de Industriële Revolutie opgekomen roep om meer rust en recreatie door socialisten en vakbonden.